ANKAN: ĐỒNG ĐẲNG, ĐỒNG PHÂN VÀ DANH PHÁP

Quan tâm 1 Đưa vào sổ tay

I- ĐỒNG ĐẲNG, ĐỒNG PHÂN 1.${\displaystyle 1.}$ Đồng đẳngAnkan: metan (CH4${\displaystyle C{H}_4}$), etan (C2H6${\displaystyle C_2{H}_6}$), propan (C3H8${\displaystyle C_3{H}_8}$), các butan (C4H10${\displaystyle C_4{H}_{10}}$), các pentan (C5H12${\displaystyle C_5{H}_{12}}$),... có công thức chung là CnH2n+2(n≥1)${\displaystyle C_n{H}_{2n+2}(n\ge 1)}$. Chúng hợp thành dãy đồng đẳng gọi là dãy đồng đẳng của metan. 2${\displaystyle 2}$. Đồng phân a) Đồng phân mạch cacbon Ở dãy đồng đẳng của metan, từ thành viên thứ tư trở đi, mỗi thành viên đều gồm nhiều đồng phân. Thí dụ: Ứng với công thức phân tử C4H10${\displaystyle C_4{H}_{10}}$ (thành viên thứ tư của dãy đồng đẳng) có 2${\displaystyle 2}$ đồng phân cấu tạo: Ứng với công thức phân tử C5H12${\displaystyle C_5{H}_{12}}$ (thành viên thứ 5${\displaystyle 5}$ của dãy đồng đẳng) có 3${\displaystyle 3}$ đồng phân cấu tạo: Nhận xét: Ankan từ C4H10${\displaystyle C_4{H}_{10}}$ trở đi có đồng phân cấu tạo, đó là đồng phân mạch cacbon. b) Bậc của cacbon Bậc của một nguyên tử C${\displaystyle C}$ ở phân tử ankan bằng số nguyên tử C${\displaystyle C}$ liên kết trực tiếp với nó. Ankan mà phân tử chỉ chứa C${\displaystyle C}$ bậc I${\displaystyle I}$ và C${\displaystyle C}$ bậc II${\displaystyle II}$ (không chứa C${\displaystyle C}$ bậc III${\displaystyle III}$ và C${\displaystyle C}$ bậc IV${\displaystyle IV}$) là ankan không phân nhánh. Ankan mà phân tử có chứa C${\displaystyle C}$ bậc III${\displaystyle III}$ hoặc C${\displaystyle C}$ bậc IV${\displaystyle IV}$ là ankan phân nhánh. II - DANH PHÁP 1${\displaystyle 1}$. Ankan không phân nhánh Theo IUPAC${\displaystyle IUPAC}$, tên của 10${\displaystyle 10}$ ankan không phân nhánh đầu tiên được gọi như ở bảng 5.1${\displaystyle 5.1}$: Bảng 5.1${\displaystyle 5.1}$: Tên mười ankan và nhóm ankyl không phân nhánh đầu tiên. Ankan không phân nhánh Tên mạch chính  ||  an Ankan không phân nhánh Tên mạch chính  ||  yl Công thức Tên Công thức Tên CH4 CH3CH3 CH3CH2CH3 CH3 [CH2] 2CH3 CH3 [CH2] 3CH3 CH3 [CH2] 4CH3 CH3 [CH2] 5CH3 CH3 [CH2] 6CH3 CH3 [CH2] 7CH3 CH3 [CH2] 8CH3  metan  etan  propan  butan  pentan  hexan  heptan  octan  nonan  đecan CH3- CH3CH2- CH3CH2CH2 - CH3 [CH2] 2CH2 - CH3 [CH2] 3CH2 - CH3 [CH2] 4CH2 - CH3 [CH2] 5CH2 - CH3 [CH2] 6CH2 - CH3 [CH2] 7CH2 - CH3 [CH2] 8CH2 -   metyl   etyl   propyl   butyl   pentyl   hexyl   heptyl   octyl   nonyl   đecyl Nhóm nguyên tử còn lại sau khi lấy bớt 1${\displaystyle 1}$ nguyên tử H${\displaystyle H}$ từ phân tử ankan, có công thức CnH2n+1${\displaystyle C_n{H}_{2n+1}}$ được gọi là nhóm ankyl. Tên của nhóm ankyl không phân nhánh lấy từ tên của ankan tương ứng đổi đuôi an${\displaystyle an}$ thành đuôi yl${\displaystyle yl}$. 2${\displaystyle 2}$. Ankan phân nhánh. Theo IUPAC, tên của ankan phân nhánh được gọi theo kiểu tên thay thế: * Mạch chính là mạch dài nhất, có nhiều nhánh nhất. Đánh số các nguyên tử cacbon thuộc mạch chính bắt đầu từ phía phân nhánh sớm hơn. * Gọi tên mạch nhánh (tên nhóm ankyl) theo thứ tự vần chữ cái. Số chỉ vị trí nhánh nào đặt ngay trước gạch nối với tên nhánh đó. Thí dụ 1${\displaystyle 1}$: Thí dụ 2${\displaystyle 2}$: Chọn mạch chính:  Mạch (a):5C,2${\displaystyle (a):5C,2}$ nhánh ⇒${\displaystyle \Rightarrow }$  Đúng Mạch (b):5C,1${\displaystyle (b):5C,1}$ nhánh ⇒${\displaystyle \Rightarrow }$  Sai Đánh số mạch chính: Số 1${\displaystyle 1}$ từ đầu bên phải vì đầu phải phân nhánh sớm hơn đầu bên trái. Gọi tên nhánh theo vần chữ cái (nhánh etyl gọi trước nhánh metyl) sau đó đến tên mạch C${\displaystyle C}$ chính rồi đến đuôi an${\displaystyle an}$.